Тыва кижи чүвениң узунун хемчээр хемчээлге бодунуң салааларын, холдарын болгаш буттарын ажыглап чораан. Бир кижи узун, өске кижи чолдак бооп болур, ынчалзажок оларның бир-ле чүвениң узунун адаар сөстери бир дөмей бооп келген.
Эргек базым азы бир мычак, ол болза улуг-эргектиң баскан чери болур, узуну 3 см хире. Чүвениң даштыкы хевирин азы дириг амытанның мага-бодунуң узунун эргек-биле хемчээр. Хензиг амытанны «эргек ышкаш» деп база чугаалаар.
Бир илиг дээрге ортаа салааның дыргаа хажыызынга турар кылдыр тударын бир илиг дээр. Чишке соккан бода малдың чааның кылынын илиг-биле хемчээр турган. «Бир илиг чаг» деп чугаалаар.
Ийи илиг дээрге айтыр-салаа биле ортаа-салааны кырлайты тутканы болур. Ол-ла салааларның дыргактары ийинге турар кылдыр туткаш, чүвениң кылынын азы узунун хемчээр.
Үш илиг дээрге айтыр-салаа, ортаа-салаа база уваа-шиижең салааларның дыргактарын кырлайты тутканы болур. Бир чамдык кижилер уваа-шээжеңни ады чок салаа дижир, орустап болза безымянный палец дээр.
Дөрт илиг дээрге айтыр-салаа, орта-салаа, уваа-шээжең база биче-мөөмей оларның дыргактарын хажыызындан көстүр кылдыр кырлайты тутканы болур. «Дөрт илиг пөс» дижир. «Дөрт илиг хире хар чаапты» дижир (даңза соруулу).
Беш илиг дээрге улуг-эргек, айтыр-салаа, ортаа-салаа, уваа-шээжең болгаш биче-мөөмей деп салааларның дыргактарын хажыызындан көстүп турар кылдыр кырлайтыр тутканы болур. «Беш илиг хар чаапты» дижир.
Алган дөзү: Кенин-Лопсан М.Б. «Тыва чаңчыл». Кызыл, 2010.