«Оол уруг отка-көске дүже бербес-ле болза, орланы дээре, кыс уругнуң аксы чыдый бербес-ле болза, томаанныы дээре» дээн тыва чоннуң үлегер домаа бар. Ооң утказы — бүгү-ле чүвениң өй-тавын сагыыр, эмин эрттирип болбас дээни ол.
Тыва чоннуң эр кижини хүндүлээр чаңчылы турган. Көшкүн амыдыралдыг чоннуң өг-бүлезинге эр кижи:
1. Аал оранның, эл-чуртунуң салгакчызы, башкарыкчызы.
2. Аалының камгалакчызы.
3. Кол чемгерикчизи, кадыг ажыл кылыр ажылчыны, сайгарлыкчызы.
4. Кырган ада-иезиниң, дөргүл-төрелиниң чөлеңгиижи.
5. Ажы-төлүнүң, дуңмаларының үлегерлиг кижизидикчизи.
«Эр кижиниң төре баштаар угааны дөртен харлыында быжар» — ол хире назылыг эр кижи ажы-төлдүг, угаан-медерели, аажы-чаңы бышкан, амыдыралчы дуржулгалыг, алдарны, хүндүнү, өөрүшкүнү, ажыг-шүжүгнү ууптар, амыдыралдың өй-тавын билир, хөлүн часпас назы-дыр. Ынчангаш, дөртен хар харлапкан эр кижи араганы ижип болур турган. Эр кижиниң аъдын, ооң эт-херекселин кайы-хамаанчок ажыглап болбас. Эр кижиниң адын өг-бүлезиниң кежигүннери адап болбас, оя-кыя адаар.
Кыс кижиниң амыдыралга үлүү база-ла хүндүлүг турган. Кыс кижиден өг-бүлениң эп-найыралы, аас-кежии хамааржыр. Үлегерлиг ие кижи дээрге кавайда чаш уруун аатпышаан, өпей ырын ырлавышаан, холунда бир-ле ажылын бүдүрүп, ажы-төлүн карактап, ажын-чемин хайындырып, аал-коданын хайгаарап олурар кижи болур. Топтуг-томаанныг, ажылгыр, сагынгыр-тывынгыр, холу чемзиг, мерген угаанныг херээжен кижиниң чанынга идегелдиг чөлеңгиижи — эр кижи чоруур болза, өг-бүле ыяап-ла төлептиг ажы-төлдү кижизидип болур.
Алган дөзү: Ольга Дамчай «»Салгал» — школачы оолдарның хөй-ниити эвилели. Ооң чижек дүрүмү». №4 (28). 1997 г. «Башкы».
Чуруктуң алган дөзү: Тувинцы из Урянхайского края (ныне Республика Тува), 1900-1905. Из архива Кунтскамеры.