Өг – тываларның бурунгу культуразының бир кезээ. Ол бодунуң ниити хевириниң, иштики-даштыкы тургузуунуң, ужурларының талазы-биле тускай сагыыр дүрүмнерлиг.
Чижээлээрге:
1. Өгнүң орну ыяап-ла төгерик болур. Чүге дизе чер-биле дөмейлештиргени ол.
2. Өгнүң ишти тыва календарьга дүүшкек. Дөр бажындан эгелээш, хүн аайы-биле Күске, Инек, Пар, Тоолай, Улу, Чылан, Аът, Хой, Мечи, Дагаа, Ыт, Хаван деп кезектерге чарлыр.
3. Өг эр-кыс деп ийи талалыг. Эр улус өгнүң солагай, а кыс улус оң талазынга олурар.
4. Өгнүң хүндүткелдиг чери – дөр бажы. Ынаар кайы-хамаанчок кижи олурбас. Дөр чарыынга өгнүң ээлери, хүндүлүг аалчылар олурар.
5. Чайгы үеде өг иштинге олура-ла, хүн дуртун азы үени илередип ап болур. Ону өгнүң, эт-севинге дегген хүннүң херелдеринден билип алыр. Чижээлээрге, хүннүң херелдери өгнүң хараачазынга турда, ол үени “хүн үнген”, хана бажынга кээрге, “биче – дүъш”, а орун кырынга чыткан сыртыкка дээрге, “улуг дүъш” дээш чоруй баар.
Өгнүң эт-севи
Тыва өгнүң иштинге эт-сеп, херекселдер салыры, мырыңай тускай чурумнуг. Ол чурумну 12 чылдыг тыва календарь-биле дүүштүрүп каан.
Тодаргайлаарга мындыг:
— Дөр черге ыяап-ла аптара салыр. Ооң кырынга бурган дүрзүлер, чула, артыш болгаш чем дээжизи салыр. Аптара иштинге өг-бүлениң эң үнелиг чүүлдерин сугар, шыгжаар. Ынчангаш Күске ында олурар, чүге дизе ол ажылгыр, чүве үүжелээринге, шыгжаарынга ынак.
— Аптара бетинге орун салыр. А оларның аразынга бичии үзүк чер арттырып алыр, аңаа аъш-чем, хойтпак доскаары салыр. Шак ол душта Инек турар. Чүге дизе ол кижилерге бодунуң сүдүн, эъдин, кежин берип чоруур.
— Орун бажының дужунда Пар саадап чыдар, ынчангаш ол черге эр улус олурар. Оруннуң адаанга Койгун чыдар, ооң дужунда өгнүң кыс ээзи олурар.
— Үлгүүр. Ол дээрге аяк-сава, аъш-чем сугар херексел-дир. Ооң чанында үзүк черге хууң-сава, оттулар ыяш салыр. Ында Улу бар.
— Үлгүүрнүң дужунда Чылан чалараан. Ол мерген уганныг амытан болур.
— Эжиктиң аксында Аът турар. Эжик ханазынга эът-чем азар, ол душка чорумал кижилер олурар. Ол чоок-кавыда Хой чыдар. Кыжын аңаа хураган, бызаа челелээр.
— Чүък (чыышкын). Чүък адаанга адыр ыяшка аргамчы, кижен, дужак, чүген, чулар, эзер азар. Шак ол душта Мечи бар.
— Чүъктүң баарында Дагаа, а бажында Ыт турар.
— Ширээ-аъш-чем делгээр чавыс столчугаш. Ол душта Хаван.
Өгнүң дап дал ортузунда ожук турар. Өгге үш кол ширтек чадар: дөр ширээ, аай ширтек, дедир ширтек.
Алган дөзү: Галина Сундуй, «Улусчу ужурлар» деп номундан.